Αγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος: Παιδαγωγική Ανθρωπολογία vol. 4

Η ανάρτηση αυτή αποτελείται από αποσπάσματα του βιβλίου "Παιδαγωγική Ανθρωπολογία του Αγ. Ιωάννου Χρυσοστόμου" (τόμος Α', επιμέλεια Βασ. Χαρώνη, εκδ. Ελευθ. Μερετάκη "Το Βυζάντιον", Αθήνα, 1993) που μίλησαν μέσα μου!

• Γιατί τίποτε δεν είναι τόσο σπουδαίο για το Θεό όσο το να είμαστε ευγνώμονες, και όχι μόνο κατά τον καιρό της ευημερίας, αλλά και όταν τα πράγματα είναι αντίθετα.

• Οι μητέρες να καθοδηγείτε ιδιαίτερα τις θυγατέρες σας. Είναι εύκολη για εσάς αυτή η περιφρούρηση. Να τις παρακολουθείτε από κοντά, ώστε να γίνουν νοικοκυρές. Περισσότερο από όλα να τις εκπαιδεύετε να γίνουν ευλαβείς, σεμνές, αφυλάργυρες και να αποφεύγουν τους καλλωπισμούς. Έτσι να τις παραδίδετε στο γάμο. Αν τις διαπλάσετρ μ' αυτόν τον τρόπο, δε θα σώσετε μόνο αυτές, αλλά και τον άνδρα με τον οποίον θα τις νυμφεύσετε. Όχι μόνο τον άνδρα, αλλά και τα παιδιά που θα γεννηθούν, ακόμη και τα εγγόνια. Γιατί, όταν η ρίζα είναι καλή, τα κλαδιά θα απλώσουν καλύτερα, και για όλα αυτά θα λάβετε το μισθό σας. Θα τα κάνουμε λοιπόν όλα με τόση επιμέλεια, σαν ναμην ωφελούμε όχι μόνο μια ψυχή, αλλά πολλές διά μέσου της μίας. Γιατί έτσι πνευματικά καλλιεργημένη πρέπει να βγει από το σπίτι για να έλθει σε γάμο, όπως ακριβώς ο αθλητής από την παλαίστρα, κατέχοντας την επιστήμη της συζυγικής ζωής και της ανατροφής των παιδιών με κάθε λεπτομέρεια, οφείλοντας να μεταμορφώσει (να καλλιεργήσει) όλα τα μέλη της οικογένειεας σύμφωνα με τη δική της ψυχική ομορφιά, όπως η μαγιά μεταβάλλει το ζυμάρι σε ψωμί.

• Μέγιστος έπαινος για ένα παιδαγωγό θα μπορούσε να γίνει το να μην έχει πια ανάγκη της δικής του προφυλάξεως για να σωφρονεί ο νέος που παιδαγωγήθηκε από αυτόν, αλλά να παρουσιάσει μεγαλύτερη επίδοση στην αρετή.

• Εμείς οι γονείς κάνουμε πολλά για τα παιδιά μας, που τους φαίνονται ότι είναι επιζήμια, αλλ' εντούτοις είναι προς το συμφέρον τους. Και ούτε εκείνα, όταν είναι μικρά, ζητούν να μάθουν την αιτία, ούτε εμείς, αφού πρώτα πείσουμε τον εαυτό μας ότι αυτό που κάνουμε είναι προς το συμφέρον τους, έπειτα ενεργούμε, αλλά η παιδαγωγία μας περιορίζεται σε αυτό και μόνο, να υποτάσσονται στις εντολές που δίνουν οι πατέρες και να μη ζητούν τίποτε περισσότερο.

• Οι γονείς πρέπει να παρακολουθούν προσεκτικά που πάνε και που γυρίζουν τα παιδιά τους, που περνούν τον καιρό τους, ποιούς συναναστρέφονται, γιατί πρέπει να γνωρίζουν ότι, εάν παραμελήσουν τα παιδιά τους, δε θα βρουν καμιά συγνώμη από το Θεό.

• Γιατί αν τα παιδιά που γεννιούνται πάρουν την ανατροφή που πρέπει και οδηγηθούν στην αρετή με τη δική σου φροντίδα, αυτό μπορεί να γίνει για σένα αφορμή και ευκαιρία μεγάλης σωτηρίας, και επιπλέον για τα κατορθώματα σου και τους κόπους τους σχετικούς με την ανατροφή των παιδιών θα λάβεις μεγάλη αμοιβή.

• Αυτό λοιπόν πρώτα να μαθαίνεις, να μην ταράσσεσαι σ' αυτές τις συμφορές, όταν δεις ότι συμβαίνουν στους δίκαιους. Δεύτερο μετά απ' αυτό, να μη μεταβάλλεσαι ανάλογα με τις περιστάσεις, αλλά να γνωρίζεις τους νόμους της φιλίας. Τρίτο, το να τολμάς και να κινδυνεύεις υπέρ της αρετής. Τέταρτο, το να ελπίζεις ακόμη και όταν τα πράγματα έχουν φτάσει στο αδιέξοδο και να περιμένεις τη βοήθεια του Θεού.

• Η αμαρτία που διαπράττει ο καθένας, θα φέρει στην πόλη κάποια βλάβη γενική και αφόρητη.

• Μήπως όμως έχεις αδικηθεί από αυτόν; Ελέησε τον λοιπόν και μην τον μισήσεις. Κλάψε και θρήνησε γι' αυτόν και μην τον αποστραφείς. Γιατί δεν είσαι εσύ εκείνος που ήλθε σε σύγκρουση με το Θεό αλλά αυτός.

• οι μεν αδικούντες είναι πολλοί, αδικούμενος δε ούτε ένας... Όποιο άδικο και αν πάθουμε από οποιονδήποτε, ο Θεός υπολογίζει αυτή την αδικία ή για να διαγράψει τα αμαρτήματα μας ή για να μας ανταποδώσει μισθό.

• Όσο μεγαλύτερες είναι οι αδικίες που σου έκανε κάποιος, τόσο περισσότερο γίνεται αίτιος να συγχωρεθούν τα αμαρτήματα σου.

• Ο Θεός προφυλάσσει τους αδικούμενους και τιμωρεί τους αδικούντες.

• Τίποτε συνήθως δεν εξοργίζει τόσο το Θεό, όσο η αδικία προς τους φτωχούς.

• Είναι μεγάλη η δύναμη του στεναγμού και μεγάλη η θεία βοήθεια.

• Έχετε βέβαια εσείς πλούτο και δύναμη και χρήματα και την εύνοια των δικαστών, αλλά έχουν και οι φτωχοί όπλο ισχυρότερο απ' όλα, δηλαδή τους στεναγμούς και τους θρήνους και αυτή την ίδια την αδικία που υπομένουν, πράγματα που προσελκύουν την ουράνια συμμαχία. Αυτό το όπλο καταστρέφει σπίτια, αυτό κατέσκαψε θεμέλια, αυτό κυρίεψε πόλεις, αυτό καταπόντησε ολόκληρα έθνη, τους στεναγμούς των αδικουμένων εννοώ.

• Δεν πρέπει μόνον να θρηνούμε για όσα κακά συμβαίνουν, αλλά και να τα διορθώνουμε.

• Είναι συνηθισμένο η υπερβολική λύπη, όταν πέσει πάνω μας με μεγάλη ένταση, να κατατρώγει όλη τη δύναμη της ψυχής.

• Η αθυμία και η αγωνία και η συνεχής φροντίδα, πολλές φορές δε και ο θυμός σκοτίζουν τη διαύγεια του νου και δεν αφήνουν να γεννηθούν απ' αυτόν λογικές σκέψεις.

• Αν μ' αυτά περιφράξεις από παντού καλά τον εαυτό σου, αποκρούσεις με τις λογικές σκέψεις την έφοδο της αθυμίας και με τις προσευχές τόσο τις δικές σου όσο και των άλλων κάμεις δυνατό το τείχος της ψυχής σου, αμέσως θα γευθείς τους καρπούς της παιδαγωγίας των θλίψεων. Διότι δε θα κερδίσεις μόνον τη δύναμη να υπομένεις με γενναιότητα τα βάσανα αυτής της ζωής, αλλ' αφού εκγυμνασθείς καλά σε αυτά, θα είσαι απρόσβλητος από όλα γενικά τα λυπηρά του βίου, που φέρνουν αθυμία.

• Ας είναι λοιπόν θυμιατήρι το στόμα σου και πρόσεχε να μην το γεμίσεις με κοπριά. Τέτοιοι είναι εκείνοι που λένε αισχρά και ακάθαρτα.

• Τίποτε λοιπόν το απρεπές να μην ακούνε τα παιδιά ούτε από τους δούλους, ούτε από τον παιδαγωγό, ούτε από τις τροφούς (παραμάνες).

• Να μην ακούνε λοιπόν τα παιδιά παραμύθια μωρά και κατάλληλα για γριές. "Ο τάδε" λέει, "εφίλησε την τάδε. Το βασιλόπουλο και η μικρότερη βασιλοπούλα έκαμαν αυτό". Αλλά ας μην ακούνε, αλλ' ας ακούνε άλλα, που δεν είναι περίπλοκα, με μεγάλη απλότητα.

• Όταν το παιδί φθάσει τα δεκαπέντε χρόνια ή περισσότερα, ας ακούσει για την κόλαση. Όταν είναι δέκα ετών και οκτώ και παρακάτω ας ακούσει περισσότερα για τον κατακλυσμό, για τα Σόδομα, για τα γεγονότα της Αιγύπτου, και γενικά κάθε ιστορία που αναφέρεται στις τιμωρίες του Θεού, με πολλές λεπτομέρειες.