Ερωτήσεις αναγνωστών: "Ποιός άνθρωπος είναι πραγματικά λειτουργικός;"

     Η στήλη "Ερωτήσεις Αναγνωστών" είναι κάτι που ήθελα από καιρό να την ξεκινήσω, γιατί κατά καιρούς με ρωτάτε πολλά και γίνεστε αφορμή να γράψω πράγματα.

     Τώρα, μην περιμένετε τίποτα σοφές απαντήσεις στα ερωτήματα σας, αλλά συζητώντας η μία γυναίκα με την άλλη, όλο και κάποια ιδέα παίρνουμε. Ό,τι σας γράφω είναι υποκειμενικό, ας πούμε η γνώμη μου και η εμπειρία μου.

Αν θέλετε να με ρωτήσετε κάτι, μπορείτε να το γράψετε στα σχόλια κάτω από την ανάρτηση, στη φόρμα επικοινωνίας στα δεξιά του blog ή στο e-mail koritsimalama.blog@gmail.com με θέμα "Ερωτήσεις αναγνωστών".

Η φίλη αναγνώστρια Μάρω, με την οποία συζητάμε μέσω e-mail διάφορα κατά διαστήματα, στο τελευταίο της μήνυμα μου έγραψε το εξής:

κλεινοντας ,θελω να σου ζητησω μια χαρη...
θελω να γραψεις ενα θεμα,με το ποιος ειναι λειτουργικος ενηλικας και πως πρεπει να λειτουργει στους διαφορους τομεις της ζωης τους...

Μάρω μου, μου έβαλες δύσκολα και για χάρη σου άνοιξα τα βιβλία μου και πάλι!

Να σου πω καταρχήν, πως η λειτουργικότητα αποτελεί βασικό κριτήριο για τις περισσότερες από τις ασθένειες της ψυχοπαθολογίας. Για παράδειγμα:

• Το άγχος μπορεί να θεωρηθεί διαταραχή που χρήζει βοήθειας, όταν, ανάμεσα σε πολλά άλλα κριτήρια, εμποδίζει τη λειτουργικότητα του ατόμου για ένα μεγάλο διάστημα.

• Το ίδιο ισχύει για τη θλίψη: η λειτουργικότητα είναι ένας σημαντικός παράγοντας που διαχωρίζει τη θλίψη από την κατάθλιψη.

     Η σκοπιά από την οποία έπιασα εδώ το θέμα είναι επιστημονική και αφού δεν είμαι ψυχολόγος, έχω μόνο γενικές γνώσεις πάνω στην ψυχοπαθολογία. Για να μη γράψω, λοιπόν, κάτι που δεν ισχύει, αν έχουμε κάποια αναγνώστρια ψυχολόγο, θα χαρώ να παρέμβει στα σχόλια και να μας πει περισσότερα.

     Υποθέτω, λοιπόν, πως λειτουργικός θεωρείται ο άνθρωπος που αποδίδει με επάρκεια στους βασικούς τομείς της ζωής του: σαν άτομο, μέλος κοινωνίας, γονιός, σύντροφος, εργαζόμενος.

     Προσέξτε, δεν είπα με πληρότητα, είπα με επάρκεια! Δηλαδή, να μπορεί κανείς να κάνει τα στοιχειώδη. Τα υπόλοιπα είναι, ο αγώνας πολλών από εμάς να γίνουμε καλύτεροι σε κάθε τομέα της ζωής μας, να γίνουμε, δηλαδή, πλήρως λειτουργικοί.

Και εδώ έρχεται σφήνα στην κουβέντα μας ο Καρλ Ροτζερς! Όσοι δεν τον ξέρετε, σήμερα είναι η μέρα που θα τον γνωρίσετε και δεν θα τον ξεχάσετε ποτέ!

     Σύμφωνα με τον Καρλ Ρότζερς, δημιουργό της προσωποκεντρικής προσέγγισης στην ψυχοθεραπεία (του οποίου είμαι σούπερ φαν και υπεραγαπώ), ως πλήρως λειτουργικό άτομο ορίζεται εκείνο που επιτυγχάνει να αξιοποιήσει στο έπακρο τις δυνατότητες του, μια ικανότητα που υπάρχει έμφυτη στον άνθρωπο.

     Να τα χαρακτηριστικά του ατόμου το οποίο, σύμφωνα με το Καρλ Ρότζερς, λειτουργεί στην πληρότητα του (όπως βλέπεις Μάρω, η ερώτηση σου έχει ήδη απαντηθεί επιστημονικά και εγώ απλώς μεταφέρω τα δεδομένα):

• Είναι ανοιχτό στις εμπειρίες του (δεν τις απωθεί, δεν τις αρνείται, δεν τις διαστρεβλώνει, δε βγάζει άμυνες απέναντι τους. Έτσι κατανοεί καλύτερα τι συμβαίνει μέσα του)
  
  
• Όλες του οι εμπειρίες είναι διαθέσιμες στη συνείδηση (δεν έχουν απωθηθεί στο υποσυνείδητο, όπως π.χ. συμβαίνει συχνά με τραυματικά για εμάς γεγονότα τα οποία δεν μπορούμε ή δε θέλουμε να ανακαλέσουμε)
  
  
• Η δομή του εαυτού του συμφωνεί και συμπίπτει με την εμπειρία του (δε βλέπει τα πράγματα όπως "θα έπρεπε" να τα βλέπει ή όπως προσπαθούν οι άλλοι να του επιβάλουν να τα βλέπει, αλλά σύμφωνα με τη δική του αντίληψη και εμπειρία)
  
  
• Η δομή του εαυτού του είναι ρευστή και αλλάζει κατά τη διαδικασία αφομοίωσης μιας νέας εμπειρίας (αλλάζει αναλόγως και των νέων εμπειριών του)
  
  
• Βιώνει τον εαυτό του ως κέντρο αξιολόγησης των εμπειριών του (δεν αξιολογεί τα όσα ζει σύμφωνα με τις ιδέες και τα πρέπει των άλλων, αλλά σύμφωνα με το πως τα βλέπει ο ίδιος. Βέβαια, αυτό δε σημαίνει ότι δεν θα επηρεαστεί από άλλα πρόσωπα, αλλά δεν είναι έρμαιο της κρίσης των άλλων, κοιτάζει κατά βάση μέσα του και έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του και στην κρίση του)
  
  
• Δε θέτει στον εαυτό του όρους αξίας για να αξιολογήσει τις εμπειρίες του (π.χ. το παιδί μου χτύπησε κάποιον στο σχολείο, άρα δεν είμαι καλή μάνα)
  
  
  

  
  

• Αντιμετωπίζει κάθε νέα κατάσταση με μοναδική και δημιουργική προσαρμογή (κάθε τι που βιώνει το αντιμετωπίζει σαν κάτι πράγματι νέο και δεν επαναλαμβάνει μοτίβα συμπεριφορών που χρησιμοποίησε σε παλιότερες και παρόμοιες καταστάσεις)
  
  
  
  

• Αντιλαμβάνεται την εμπιστοσύνη στον εαυτό του ως έναν αξιόπιστο οδηγό για πιο ικανοποιητικές συμπεριφορές (θεωρεί ότι μπορεί να βελτιωθεί και να διορθώσει τα λάθη του μέσα από την αυτοαξιολόγηση. Διαθέτει υπευθυνότητα, αυτονομία και αυτοέλεγχο)
  
  
• Ζει με τους συνανθρώπους του με τη μεγαλύτερη δυνατή αρμονία, εξαιτίας του ικανοποιητικού χαρακτήρα της αμοιβαίας εκτίμησης (εκτιμά και τον εκτιμούν. Προσαρμόζεται χωρίς να συμβιβάζεται και να χάνει τον εαυτό του και ζει με ισορροπία)

     Ο πλήρως λειτουργικός άνθρωπος βρίσκεται σε πρόοδο, σε εξέλιξη, αλλάζει συνεχώς και προσαρμόζει κατάλληλα τη συμπεριφορά του σε νέες καταστάσεις. Είναι, εν ολίγοις, είναι ένα άτομο που βρίσκεται συνεχώς σε κίνηση για περαιτέρω βελτίωση και ανάπτυξη.

     Είναι εκείνος που καταφέρνει και ζει πληρέστερα με τον καθένα αλλά και με τον εαυτό του, τα συναισθήματα και τις αντιδράσεις του.

     Κάτω, όμως, από ποιές συνθήκες μπορεί ένας άνθρωπος να ανθίσει και να αναπτύξει πλήρως τη λειτουργικότητα του; Αυτό το ερώτημα θεωρώ ότι πρωτίστως θα απασχολεί τις μητέρες, τις συζύγους και τις εκπαιδευτικούς, ώστε να μπορέσουν να βοηθήσουν τα παιδιά, τους συζύγους και τους μαθητές τους αντίστοιχα, να φτάσουν στον καλύτερο τους εαυτό!

     Ο Καρλ Ρότζερς μας λέει πως για να βοηθήσουμε έναν άνθρωπο να αναπτύξει τη λειτουργικότητα του (όπως και για να θεραπευθεί ψυχολογικά) χρειάζεται να διαθέτουμε τα εξής:

• Ενσυναίσθηση - Να μπορούμε να βλέπουμε τον κόσμο μέσα από τα μάτια του, ξεχωρίζοντας όμως, πάντα τη δική μας οπτική (ενσυναίσθηση αλλά όχι ταύτιση)
  
  
• Σεβασμός - Να αποδεχόμαστε τον άλλον ως ξεχωριστό άτομο χωρίς να θέτουμε όρους γι' αυτό (αν δε φας το φαγητό σου δε σ' αγαπώ)
  
  
• Γνησιότητα - Να έχουμε επίγνωση των προσωπικών εμπειριών μας και όπου χρειάζεται να τις εμφανίζουμε για να βοηθήσουμε τον άλλον (δεν προσποιούμαστε τους τέλειους)
  
  
• Άνευ όρων αποδοχή - Να αντιλαμβανόμαστε τις προσωπικές εμπειρίες του άλλου, χωρίς να τις υποβιβάζουμε ή να τις κατακρίνουμε σύμφωνα με τις δικές μας προδιαγραφές (μου θυμίζει το "μην κρίνετε" από τις 10 εντολές)
  
  
• Αυτοαποκάλυψη - Η τόλμη του να αποκαλύπτουμε πτυχές του εαυτού μας στον άλλον (εφόσον τον εμπιστευόμαστε), αλλά και σε εμάς τους ίδιους.
  
  
• Ευκρίνεια - Αναφερόμαστε και χαρακτηρίζουμε με ακρίβεια τα συναισθήματα που βιώνει ο άλλος (δε λέμε π.χ. "κάνεις σαν κακομαθημένο", αλλά "φαίνεσαι πάρα πολύ θυμωμένος και ότι δυσκολεύεσαι να ελέγξεις τον εαυτό σου". Η δεύτερη διατύπωση βοηθά το άτομο να κατανοήσει καλύτερα τον εαυτό του)

     Όλα τα παραπάνω ονομάζονται δεξιότητες συμβουλευτικής, δουλεύονται και αναπτύσσονται όπως κάθε δεξιότητα. Οι συμβουλευτικοί ψυχολόγοι κάνουν πολλή, πολλή εξάσκηση για να τις αναπτύξουν, γιατί διαφορετικά δεν θα μπορούν να είναι αποτελεσματικοί στη δουλειά τους! Δε βλέπω, όμως, κάποια δεξιότητα που να μην μπορεί να δουλευτεί και από εμάς ή που να μη μας είναι χρήσιμη στην καθημερινότητα μας!

     Φυσικά, ο Καρλ Ρότζερς έχει δημιουργήσει από μόνος του έναν ολόκληρο κλάδο ψυχολογίας (τη συμβουλευτική ψυχολογία) και με τίποτα δεν μπορώ να σας καλύψω σε αυτή την ανάρτηση ούτε καν τα βασικά του. Θεωρώ, όμως, ότι ΑΞΙΖΕΙ 100% να διαβάσετε για τη θεωρία του ή για το πως εφαρμόζεται, γιατί, πως να το κάνουμε, θα σας κάνει πιο αποτελεσματικούς, πιο βοηθητικούς, πιο λειτουργικούς!! Οι θεωρίες του τολμώ να πω ότι είναι ψυχοθεραπεία από μόνες τους!

Μάρω μου, ελπίζω να σε βοήθησα!

Εσείς τι έχετε να προσθέσετε ή να σχολιάσετε πάνω στην ερώτηση της Μάρως;

Βιβλιογραφία:

• Μαλικιώση-Λοΐζου Μαρία (2001), Η Συμβουλευτική Ψυχολογία στην Εκπαίδευση, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
• Nelson-Jones Richard (2009), Βασικές Δεξιότητες Συμβουλευτικής, Αθήνα: Πεδίο.
• Κακούρος Ευθύμιος - Μανιαδάκη Κατερίνα (2004), Ψυχοπαθολογία παιδιών και εφήβων, Αθήνα: Τυπωθήτω.